Język angielski jest prawdziwym fenomenem lingwistycznym. Jest jednocześnie piękny, zabawny i nowoczesny, ale potrafi być też irytująco skomplikowany i nieprecyzyjny. Bez względu na to, czy dopiero zacząłeś go poznawać, czy angielskiego uczysz się od lat, zapewne od czasu do czasu dopada Cię rozczarowanie i frustracja. Oto dumny stwierdzasz, że przyswoiłeś wszystkie reguły gramatyczne, albo opanowałeś zasady wymowy, aż tu nagle okazuje się, że są wyjątki. Właśnie dlatego nauka języka angielskiego może być zarówno bardzo wymagająca, jak i ogromnie satysfakcjonująca!
Język angielski stanowi dla nas wszystkich zagadkę. Od nietypowych reguł ortografii po gramatykę – codziennie stajemy przed wyzwaniami, jakie dla nas tworzy. Ta różnorodność jest efektem skomplikowanej historii, wpływu innych języków oraz ewolucji znaczeń. Zapraszam Cię na ciekawą podróż, podczas której poznasz 15 niezwykłych ciekawostek o języku angielskim.
Która odmiana angielskiego jest najlepsza?
Spośród około 7,8 miliarda ludzi na całym świecie 1,35 miliarda umie porozumiewać się po angielsku. Niesamowite, prawda? Oznacza to, że angielski jest językiem tak uniwersalnym, jak w starożytnych czasach były łacina czy greka. Co ciekawe, większość osób posługujących się angielskim nie jest jego rodzimymi użytkownikami (tak zwani native speakers to raptem około 360 milionów ludzi).
Tak wielka liczba użytkowników języka przyczyniła się do powstania wielu jego odmian. Czy można ciągle jeszcze określić, która odmiana angielskiego jest tą podstawową, wzorcową? Przy ponad miliardzie ludzi mówiących różnymi odmianami języka angielskiego, właściwie nie jest możliwe ustalenie jednego obowiązującego standardu. Oczywiście określone narodowości wprowadziły swoje standardy, ale nawet one różnią się w zależności od regionu lub kraju. Amerykański angielski, brytyjski angielski i australijski angielski to tylko trzy z dziewięciu najważniejszych odmian angielskiego. Wszystkie różnią się od siebie i wszystkie są używane przez dużą liczbę osób, co obecnie uniemożliwia wskazanie tej jedynej, wzorcowej.
Burzliwa historia języka angielskiego, wpływy innych języków, a także jego wielka popularność we współczesnym świecie sprawiły, że jest pełen zaskakujących, a czasami wręcz dziwnych zasad. Oto 15 niezwykłych ciekawostek o języku angielskim.
1. Brak czasu przyszłego
No jak to? Przecież w szkole uczą, jak mówić o tym, co będziesz robił. To prawda, jednak technicznie rzecz biorąc, gramatyka angielska nie ma czasu przyszłego. Jest czas przeszły (I talked to my mum) i teraźniejszy (I talk to my mum). Jednak żeby mówić o przyszłości, potrzebujesz albo użyć czasownika posiłkowego WILL tak jak w zdaniu I will talk to my mum lub przynajmniej wzmianki o czasie przyszłym (np. tomorrow).
2. Brak zaimka oznaczającego formalne zwracanie się do kogoś (czy lepiej napisać zwrotu grzecznościowego???)
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
To jedna z tych kwestii, które wywołują zażenowanie u każdej początkującej osoby uczącej się angielskiego. Uczeni, że do obcych osób powinniśmy zwracać się z szacunkiem, nagle zarówno do nauczycielki w szkole, jak i starszej pani na ulicy mamy zwracać się używając odpowiednika polskiego „ty”. Ta różnica kulturowa jest na tyle szokująca, że trudno jest się do tego przyzwyczaić.
Tak zwani native speakers, czyli osoby, których pierwszym językiem jest angielski, na co dzień nie używają formalnego języka. Nie używają też zwrotów typu „proszę Pani”. Istnieje wiele innych sposobów okazania szacunku, ale faktem jest, że w języku angielskim brakuje formalnego „ty”.
Analogicznie w języku angielskim nie ma formalnego sposobu na zwracanie się do więcej niż jednej osoby w znaczeniu „Państwo” (do dyspozycji jest jedynie „you”). Jest to tym bardziej dziwne, że inne znane języki europejskie wykształciły takie specjalne formalne zwroty – francuski ma vous, niemiecki ma Sie, a hiszpański usted. W angielskim jest jeden, powszechnie akceptowany zaimek „you” na określenie „ty” lub „wy”.
Co ciekawe, kiedyś istniały takie formalne określenia zarówno dla liczby pojedynczej, jak i mnogiej. W staroangielskim wyraz „thou” oznaczał „ty”, natomiast wyraz „ye” oznaczał „wy”. W późniejszym czasie, gdy angielski przeszedł zmiany, „thou” zaczęto używać jako wersję nieformalną, a „ye” jako formalną. Z czasem „ye” zostało zredukowane do „you” i zastąpiło obie wersje, thou i ye.
3. „Th” – dźwięk, którego nie znajdziesz w innych językach
Jest w języku angielskim specyficzny dźwięk, który nie występuje w większości innych języków i pewnie dlatego spędza sen z powiek wszystkim początkującym. Chodzi o dźwięk (fonem) zapisywany „th” [θ], który słyszysz na przykład w słowie „father”. Jak go opanować? Umiejętność przyjdzie z praktyką. Wykonuj następujące ćwiczenie: wysuń delikatnie czubek języka między zęby (jakbyś chciał się ugryźć w język, jednak język nie powinien być zbyt widoczny) i staraj się wypowiedzieć wyrazy:
- father
- strength
- length
- Thursday
Wypracowanie tego dźwięku zajmuje nieco czasu, ale to jak ze wszystkim – praktyka czyni mistrza. Ważne, abyś miał dobre wzorce i uczył się, naśladując kogoś, kto ma prawidłową wymowę.
4. Jedno słowo, wiele znaczeń
Wiele słów w języku angielskim ma wiele znaczeń. Z jednej strony może to ułatwić komunikację, z drugiej zdarza się, że jest źródłem nieporozumień. Idealnym przykładem jest wyraz like, który uchodzi za jedno z najbardziej elastycznych słów w języku angielskim. Opanowanie go jest ważnym krokiem w kierunku opanowania języka angielskiego. Co to za znaczenia? Oto one:
- czasownik lubić: tak jak w zdaniach: I like cats. She likes to have a lunch outside. oznacza pozytywne uczucie, jakie ktoś ma do kogoś lub czegoś (lubić, cieszyć się). Jeśli like jest użyte w pytaniu, np. jak w Did you like your icecream?, jest sposobem na zorientowanie się, jaki jest stosunek kogoś do czegoś.
- przymiotnik i przysłówek „prawdopodobny”, „prawdopodobnie” (likely): „prawdopodobne”, oznacza, że albo istnieje duże prawdopodobieństwo, że się wydarzy (It’s likely going to rain) albo jest wiarygodne (That’s a likely story). Możesz również stopniować likely określając coś jako bardziej prawdopodobne (more likely), najprawdopodobniejsze (most likely), mniej prawdopodobne (less likely) i najmniej prawdopodobne (least likely).
- porównanie: za pomocą like możesz w prosty sposób porównać dwie różne osoby, działania lub rzeczy, sugerując, że są podobne lub takie same. Porównania z użyciem like mogą być różne – This dress looks like a worn tracksuit. / He roared like a lion. Like świetnie sprawdza się także jako przyrostek w wyrazach typu catlike (podobny do kota), lifelike (realistyczny).
- polubienie w mediach społecznościowych: media społecznościowe nadały nowe znaczenie słowa like (co zresztą szybko zostało przeniesione do języka polskiego). Like to w mediach społecznościowych zarówno rzeczownik (This post got two hundred likes), jak i czasownik (Did he like your latest pic?).
- cytowanie czyichś słów: to coraz powszechniejsze użycie słowa like, a polega na wstawianiu go w miejsce, w którym powinien zaczynać się cytat (And then I was like, “Shut up!”). Pozwala to zrelacjonować jakąś sytuację i dać słuchaczowi sygnał typu: „To nie jest dokładnie tak, jak to się stało, ale ja to tak odczułem”.
- wypełniacz: zastępuje zwyczajowe “um,” “uh,” “er,”i jest coraz bardziej powszechnym wypełniaczem w mowie (daje Ci chwilę na zastanowienie, gdy nie wiesz, co powiedzieć). Ciekawostką jest to, że stereotypowo jest kojarzony ze środowiskiem kalifornijskich nastolatek z wyższych sfer z lat 80. Like w tym znaczeniu daje Ci pewne zabezpieczenie przed konsekwencjami tego, co mówisz – dajesz w cudzysłów, czyli nie gwarantujesz w 100% dokładności tego, o czym mówisz (So, like, here’s the deal). Jednak uważaj, nadużywanie wypełniaczy powoduje, że możesz być postrzegany jako osoba, która nie jest pewna tego, o czym mówi lub nie jest pewna siebie. Dlatego szkoleniowcy i coache zajmujący się szkoleniami z wystąpień publicznych tak bardzo zwracają na to uwagę. Więcej na temat wystąpień publicznych dowiesz się z artykułu 7 strategii jak zostać lepszym mówcą.
Internetowa wyszukiwarka Google Ngram badając angielskie czasowniki, zbadała częstotliwość występowania słowa „like” w okresie między latami 1979 a 2019. Pod lupę wzięła książki wydawane w tym okresie. Okazało się, że częstotliwość używania like podwoiła się, co ewidentnie jest dowodem na to, jak elastyczny jest język angielski. Za pomocą tylko jednej sylaby możesz zrobić tak wiele różnych rzeczy. I to jest niesamowite.
5. Wiele kontronimów
Kontronimy to słowa, które mają dwa przeciwne znaczenia. Pewnie nie raz się boleśnie o tym przekonałeś w trakcie nauki angielskiego. Wiele angielskich kontronimów to angielskie czasowniki. Na przykład słowo clip oznacza zarówno łączyć ze sobą, przypinać, jak i rozcinać. Weather jako czasownik może oznaczać zarówno wietrzeć (o skale), jak i stawić czoło, przetrzymać. Te przeciwstawne znaczenia jednego wyrazu są postrzegane jako jedna z najtrudniejszych zasad gramatycznych podczas nauki języka angielskiego.
6. Akcent ma znaczenie
W języku angielskim często zdarza się, że zmiana akcentu na określony wyraz w zdaniu może diametralnie zmienić jego znaczenie. Przykładem może być zdanie: „I never said John stole my money”. W zależności od akcentowania poszczególnych wyrazów zdanie może zyskać aż 7 różnych interpretacji:
- I never said John stole my money (To nie ja twierdziłem, że John ukradł moje pieniądze, ktoś inny tak twierdził)
- I never said John stole my money (Nigdy bym go tak nie ocenił)
- I never said John stole my money (Jedynie zasugerowałem, że mógł to zrobić)
- I never said John stole my money (Nie wskazałem na niego palcem, a jedynie powiedziałem, że ktoś to zrobił)
- I never said John stole my money (Nie ukradł, po prostu zajmuje mu to strasznie dużo czasu, aby oddać)
- I never said John stole my money (Jakieś pieniądze ukradł, ale one nie były moje)
- I never said John stole my money (Ukradł coś zupełnie innego)
Akcent ma też znaczenie dla znaczenia niektórych wyrazów. Najczęściej dotyczy to różnicy między rzeczownikami a czasownikami. Ogólna zasada jest taka, że jeśli angielski akcent położony jest na drugą sylabę, słowo to jest zwykle czasownikiem jak w przykładach:
- affect /ˈæfɛkt/ = stan wzburzenia, ale affect /əˈfɛkt/ = wpływać na
- decrease /ˈdiːkriːs/ = spadek, ale decrease; /dɪˈkriːs/ = zmniejszyć się
- desert /ˈdɛzət/ = pustynia, ale desert /dɪˈzɜːt/ = porzucać, opuszczać
- eksport /ˈɛkspɔːt/ = eksport, ale export; /ɪksˈpɔːt/ = eksportować
- present /ˈprɛzənt/ = teraźniejszość, chwila obecna, ale /prɪˈzɛnt/ = pokazywać,
7. Angielskie zdania mają z góry określoną kolejność wyrazów
W języku angielskim, z pewnymi wyjątkami, obowiązuje stała kolejność słów. Ta kolejność to: podmiot (rzeczownik) + orzeczenie (czasownik) + dopełnienie. Chociaż zdania w języku angielskim mogą być mniej lub bardziej złożone, ten ustalony szyk wyrazów można znaleźć w każdym zdaniu, począwszy od “I (podmiot) love (orzeczenie) you (dopełnienie)”. do “A smiling child in a red jacket (podmiot) excitedly started (orzeczenie) eating ice cream (dopełnienie)”.
Jeśli wychowywałeś się w środowisku, w którym mówiło się w języku angielskim, prawidłowy szyk wyrazów w zdaniu brzmi dla Ciebie dobrze i jest po prostu sensowny. Wiesz, że podmiot zdania ma być na pierwszym miejscu. Są jednak języki, które radzą sobie z kolejnością wyrazów w zdaniu w bardzo różny sposób, czasami nawet zupełnie dowolny. Angielski do nich nie należy.
8. Ech te czasowniki…
W języku angielskim istnieje wiele przykładów czasowników utworzonych od rzeczowników, ale zasady, które to regulują, nie są jednoznaczne. To zjawisko jest wynikiem bogatej historii języka angielskiego i jego pochodzenia, które opiera się na różnych wpływach, takich jak germańskie korzenie, wpływy łaciny i elementy normańskie.
W sieci możesz znaleźć zdanie, które dosadnie tłumaczy to, co boli osoby uczące się angielskich czasowników:
„Why is it that writers write and painters paint, but fingers don’t fing? Why don’t grocers groce, why don’t hammers ham, and why don’t dumpsters dumpst?”.
9. Skąd się wzięło goodbye
Pierwsze znane użycie słowa „goodbye” zostało odnotowane w 1573 r. w liście angielskiego pisarza i uczonego Gabriela Harveya. Brzmiało wówczas „Godbwye” i było skrótem pozdrowienia „God be with ye” (Niech Bóg będzie z tobą). Z czasem wyraz „god” został zastąpiony wyrazem „good”, a reszta zdania została skrócona i finalnie połączona w jeden wyraz.
10. Słowa, które tylko sprawiają wrażenie, jakby się rymowały
Jedną z cech charakterystycznych języka angielskiego jest to, że istnieją słowa, które można pisać podobnie, bez żadnej gwarancji, że będą miały podobną wymowę. To powoduje, że pisanie wierszy po angielsku wcale nie jest proste.
Fenomen ten wynika z historii języka angielskiego oraz z różnych wpływów i ewolucji, które go kształtowały. Kilka głównych przyczyn tego zjawiska to:
- Historyczne zmiany fonetyczne. W przeciągu stuleci w języku angielskim dochodziło do znacznych zmian fonetycznych, które wpłynęły na wymowę wielu dzisiejszych słów. Niektóre dźwięki i głoski ulegały zmianom lub zanikowi, co znacznie wpłynęło na różnice między pisownią a wymową.
- Wpływy z innych języków. Język angielski zapożyczył wiele słów z innych języków, takich jak łacina, francuski, niderlandzki wiele innych. W niektórych przypadkach te słowa zachowały swoją oryginalną wymowę, mimo że ich pisownia uległa zmianie. W innych przypadkach było odwrotnie, pisownia została, natomiast zmianie uległa wymowa.
- Rozbieżności dialektalne. W języku angielskim istnieją różnice dialektyczne w wymowie niektórych słów. Co więcej, w różnych regionach angielskojęzycznego świata te same słowa mogą być wymawiane inaczej.
- Niekonsekwencje ortografii. Ortografia angielska nie zawsze odzwierciedla dokładnie wymowę słów. Istnieją nieregularności i wyjątki, które sprawiają, że niektóre słowa są pisane podobnie, ale wymawiane odmiennie, przez co nie rymują się.
Do wyrazów takich należą:
- cough
- rough
- through
- though
Jeśli chcesz spróbować swoich sił w angielskiej wymowie, zmierz się ze sławnym wierszem „The Chaos” napisanym przez Gerarda Nolsta Trenité. Jak się okazuje, nawet rodzimi użytkownicy miewają problem z jego poprawnym przeczytaniem, ponieważ jest naszpikowany nieprawidłowościami w pisowni i wymowie. A to fragment wiersza:
Dearest creature in Creation,
Studying English pronunciation,
I will teach you in my verse
Sounds like corpse, corps, horse and worse.
It will keep you, Susy, busy,
Make your head with heat grow dizzy;
Tear in eye your dress you’ll tear.
So shall I! Oh, hear my prayer,
11. Słowa, które wyglądają dokładnie tak samo, ale mają różne znaczenia i wymowę
Istnieją słowa, które mają zupełnie inne znaczenie, gdy są używane jako rzeczownik i czasownik. A co więcej, ich znaczenie zmienia się, gdy czytamy je, akcentując różne części. Popularnym przykładem jest wyraz „record”.
Homonimy, bo o nich tutaj mowa, to słowa, które są identyczne, jeśli chodzi o pisownię, ale mają zupełnie odmienne znaczenia i wymowę. Wyrazów tego typu jest w angielskim sporo. Skąd się wzięły? Wynika to częściowo z bogatej historii tego języka, w którym wiele słów zaczerpnięto z innych języków, takich jak łacina i francuski, choć duży wpływ miały także staroangielskie dialekty.
Dlatego nauka angielskiej ortografii i wymowy może czasem być zadaniem pełnym wyzwań. Jednak nie zniechęcaj się, ponieważ to fascynująca podróż przez świat słów i ich znaczeń.
12. Przymiotniki muszą występować w określonej kolejności
Kolejność przymiotników w zdaniu to jedna z tych zasad, które każdy rodzimy użytkownik języka angielskiego stosuje, nawet o nich nie wiedząc. Po prostu wie, że ma to być „big, bad wolf,”, a nie „bad, big wolf”. Wszystkim innym pozostaje zapamiętanie kolejności:
- opinia
- rozmiar
- wiek
- kształt
- kolor
- pochodzenie
- materiał
- cel
Znając tę kolejność przymiotników, od razu stwierdzasz, że sformułowanie „that nice little old plump white dog” brzmi właściwie i dziwnie byłoby powiedzieć „that old white plump little nice dog”.
13. Nie można zapisać wszystkich samogłosek
Oficjalnie język angielski ma pięć samogłosek: A, E, I, O i U. Czasami jako samogłoskę wymienia się również Y. Jednak co ciekawe, jeśli przysłuchasz się rodzimemu użytkownikowi angielskiego, może się okazać, że samogłosek słyszysz o wiele więcej. Dla przykładu w wypowiedziach mieszkańca południowej Brytanii można doliczyć się aż 19 samogłosek, ale liczba ta tak naprawdę może się różnić w zależności od regionu kraju i dialektu.
Różnice w zapisie i wymowie wyrazów angielskich z reguły sprawiają osobom uczącym się angielskiego sporo trudności. Gdy dochodzi do tego kilka lub kilkanaście dialektów, zrozumienie wypowiedzi może wydawać się niemal niemożliwe. Angielski pod tym względem różni się znacznie na przykład od języka hiszpańskiego, w którym w większości przypadków jedna litera reprezentuje jeden dźwięk.
14. Najkrótsze i najdłuższe słowo w języku angielskim
Najdłuższe słowo, jakie można znaleźć w słowniku języka angielskiego, ma 45 liter i jest nazwą choroby zwanej pylicą płuc: Pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconiosis. Sympatyczne słowo, prawda? Na szczęście nie musisz obawiać się, że będziesz zmuszony nauczyć się tego słowa na pamięć, ponieważ zostało ono celowo stworzone jako najdłuższe słowo w słowniku języka angielskiego. Na co dzień nie jest przydatne i funkcjonuje raczej jako ciekawostka.
Najdłuższe w miarę powszechne słowa, jakie możesz znaleźć w tekście po angielsku to deinstitutionalisation (deinstytucjonalizacja) oraz counterrevolutionaries (kontrrewolucjoniści). Oba słowa mają 22 litery.
Z kolei najkrótszym słowem w języku angielskim jest I, czyli zaimek osobowy oznaczający ja. I to jednocześnie obok e najczęściej występująca litera w języku angielskim.
15. Słowa wymyślone przez Szekspira
Szekspir to nie tylko angielski dramaturg, poeta i aktor. To postać, która wniosła wiele do rozwoju języka angielskiego. Czy wiedziałeś, że Szekspir wymyślił ponad 1700 wyrazów, które nadal są popularne? Większość z nich utworzył, zmieniając rzeczownik na czasownik, czasownik na przymiotnik, łącząc razem słowa oraz dodając przedrostek lub przyrostek. Oto kilka z nich ze wskazaniem utworu, w którym słowo pojawiło się po raz pierwszy:
- blushing („Król Henryk VI”)
- buzzer („Hamlet”)
- critic („Stracone zachody miłości”)
- dawn („Henryk V”)
- gloomy („Król Henryk VI”)
- gossip („Komedia omyłek”)
- lonely („Koriolan”)
- moonbeam („Sen nocy letniej”)
- skim milk („Król Henryk IV”)
- torture („Król Henryk VI)
- noisless („Wszystko dobre, co się dobrze kończy”)
- unreal („Makbet”)
Zmiany, zmiany, zmiany
Wśród osób uczących się angielskiego panuje przekonanie, że opanowanie dzisiejszej angielszczyzny to ostatni etap znajomości tego języka. Nic bardziej błędnego! Oczywiście, angielski był inny setki lat temu niż ten, który znamy obecnie. Jednak zmiany w języku dokonują się niemal co dzień. Wpływ na to ma swoboda podróżowania i kontaktów, rozwój technologii i zmiany społeczne.
Każdy język ewoluuje, dopóki ma swoich użytkowników, którzy go modyfikują i dostosowują do swoich potrzeb. Języki takie jak łacina czy sumeryjski wyginęły, ponieważ zabrakło ich rodzimych użytkowników. Ludzie mogą być w stanie zrozumieć je, a nawet stworzyć w nich tekst, ale bez populacji, która używa ich na co dzień, te języki się nie rozwijają. Dlatego możemy zaryzykować przypuszczenie, że wszystkie dziwne rzeczy związane z językiem angielskim wymienione w tym artykule za jakiś czas mogą okazać się nieprawdziwe. Dlatego chcąc być na bieżąco, powinieneś przyjąć zasadę, że Twoja nauka angielskiego będzie trwała do końca życia.
Czasami czujesz, że reguły i zasady rządzące językiem angielskim są zbyt zagmatwane? A może przytłacza Cię to, że uczysz się ich, ale wciąż dochodzą nowe i niekoniecznie są one logiczne? Nie stresuj się tym. Wszystko wymaga czasu i ćwiczenia. Aby poznawanie praktycznego języka było efektywne i przyjemne, skorzystaj z mojej pomocy. Przeprowadzę Cię przez wszystkie kręte ścieżki języka angielskiego, sprawię, że będziesz swobodnie się wypowiadać i pomogę podszlifować akcent.
Bibliografia
- Words Shakespeare Invented, http://www.shakespeare-online.com/
- Laura A. Michaelis, Tense in English. Book Editor(s):Bas Aarts, April McMahon, Lars Hinrichs. 27.11.2020.
- Dan McIntyre, History of English. A Resource Book for Students. 2020, Routledge.
- Devilito P. Tatipang. William Shakespeare and Modern English: To What Extent the Influence of Him in Modern English. VOL. 1 NO. 1 (2022): Jeltec: Journal of English Language Teaching, Literature and Culture.
- Christian Mair, Geoffrey N. Leech, The Handbook of English Linguistics, Second Edition. 2020, Book Editor(s):Bas Aarts, April McMahon, Lars Hinrichs.